50 ve Daha Fazla Sayıda İşçi Çalıştıran İşyerleri İçin Özürlü ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu
50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde 4857 Sayılı İş Kanunun 15.05.2008 tarih 5763 sayılı kanunun 2. Maddesi ile değişen 30. Maddesine göre her yılın Ocak ayı başından itibaren yürürlüğe girecek şekilde Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranlarda; özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır. “Maddenin değiştirilmeden önceki halinde terör mağduru da çalıştırma zorunluluğu bulunurken bu zorunluluk maddenin değiştirilmesi ile yürürlülükten kaldırılmıştır.”
İşçi Niteliği Toplam Çalışan İçerisindeki Oran
Özürlü % 3*
Eski Hükümlü Oranı % 2
Toplam % 5
* Madde kapsamında özürlü statüsünde çalıştırılacak olan işçi sayısı, toplam olarak madde kapsamında çalıştırılması gereken işçi sayısının yarısının yani %3’ün altına düşemez.
İş kanunu’nun 101. maddesi uyarınca, kanunu’nun 30’uncu maddesindeki hükümlere aykırı olarak özürlü ve eski hükümlü çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her özürlü ve her eski hükümlü için her ay ayrı ayrı olarak ilgili İŞKUR İl Müdürlüğü tarafından, 1.519,00 TL ( 2009 Yılı İçin )idari para cezası uygulanacaktır.
Çalıştırılacak İşçilerin Hesaplanmasında Önemli Noktalar
Aynı il sınırları içinde aynı gerçek ve tüzel kişiliğe ait bir veya birden fazla iş yerinin bulunması halinde çalıştırmakla yükümlü olunan özürlü ve eski hükümlü işçi sayısı bu iş yerlerinde çalıştırılan toplam işçi sayısına göre hesaplanır.
Örnek:
Aynı il sınırları içinde aynı işyerine ait 3 işyeri ve bu işyerlerinde 2’si Özürlü 1’i Eski Hükümlü olmak üzere toplam 153 işçi çalışmaktadır. Kontejan hesaplaması yapılırken öncelikle çalıştırılan Özürlü ve Eski Hükümlüler toplam işçi sayısından düşülecektir. ( 153 – 3 = 150 ) Kontejan 150 işçi üzerinden hesaplanacaktır. 2009 yılına göre ( 150 x % 3 ) = 4,5 ( Yarım ve Üzeri tama tamamlanacaktır. ) 5 Özürlü ile (150 x % 2) = 3 Eski Hükümlü çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır. Bünyesinde çalıştırdığı 2 Özürlü ve 1 Eski Hükümlü düşüldüğünde firmanın 3 Özürlü, 2 Eski Hükümlü Kontejan açığı bulunmaktadır. Firma gerekli başvuruları yapmaz ise İlgili firmaya her ay için 7.595,00 TL İdari Para Cezası Uygulanacaktır.
İşverenlerin çalıştıracakları özürlü ve eski hükümlü işçileri işyerlerinin bulunduğu yerdeki Türkiye İş Kurumu tarafından sağlamaları gerekmektedir. Eğer kurum aracılığı olmadan özürlü ve eski hükümlü işe alan işyerlerinin durumu en geç bir ay içinde bulundukları yerdeki Türkiye İş Kurumu İl veya Şube Müdürlüğüne bildirmesi ve tescil ettirmesi zorunluluğu bulunmaktadır.
Talep İşlemleri
İşverenler, çalıştırmakla yükümlü bulundukları özürlü ve eski hükümlü, yükümlülüklerinin doğmasından itibaren 7 Gün içerisinde; niteliklerinide belirterek bulundukları yerdeki Türkiye İş Kurumu İl veya şube Müdürlüklerinden yazılı olarak talep edeceklerdir.
İşverenler istihdamı zorlaştırıcı şartlar öne süremezler. Öne sürülen zorlaştırıcı şartlar kurumca kabul edilmez.
Kurum talep tarihinden itibaren 10 Gün içinde gerekli niteliklere haiz işçileri, talep edilen sayıdan az olmamak koşulu ile talepte bulunan işyerine gönderecektir.
Bu şekilde gönderilen işçilerden talebin kısmen veya tamamen karşılanamadığının, gönderme tarihinden itibaren en geç 22 gün ( Bu süre, gönderilen kişilerden uygun görülenlerin 15 gün içinde işe alınma süresi ile işe alınanların ve alınmayanların, alınmama nedenleri de belirtilmek şartı ile 7 gün içinde yazılı olarak Kuruma bildirme süresi toplamından oluşmaktadır. ) içinde işverenin yazılı olarak Kuruma İl ve Şube Müdürlüğüne bildirmesi gerekmektedir.
İşverenin bildirim yapması halinde, bildirimden itibaren 10 Gün içinde; bildirim yapmaması durumunda ise İşçilerin Gönderilme Tarihinden 30 gün içerisinde Kurum İl ve Şube Müdürlüğünce kayıtlı özürlü ve eski hükümlülerden öncelikle var ise işgücü talebi şartlarına uygun olanlar, bunlardan bulunmaması halinde kayıtlı bulunan diğer özürlü ve eski hükümlü meslek ve öğrenim durumlarını içeren listeler düzenlenerek, kontejan açıklarının kapatmaları için işverenlere son kez gönderilir.
İşverenlerin bu şekilde gönderilenler ve/veya listelerde yer alanlar arasından seçimini yaparak, gönderim ve listelerinin bildirim tarihinden itibaren 15 Gün içerisinde açık kontejanlarını kapatmaları mecburidir.
Görüldüğü üzere firmaların mutlak bir şekilde bünyelerinde özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunlulukları bulunmaktadır. Bu sebeple yüksek idari para cezaları ile karşılaşmamaları için gerekli olan işlemleri vakit kaybetmeden yapmaları yararlarına olacaktır.
İşten Ayrılanların Bildirilmesi
İşverenler çalıştırdıkları özürlü ve eski hükümlü işçilerin herhangi bir nedenle işten ayrılan, işine son verilenleri en geç 15 gün içerisinde bulunduğu yerdeki Türkiye İş Kurumu İl veya Şube müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar.
İşverenlere Sağlanan Teşvikler
• Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranları üzerinde özürlü ve eski hükümlü istihdam eden,
• 50 Kişiden daha az sayıda işçi çalıştırmasına rağmen kurumdan talepte bulunmak ve/veya tescil yaptırmak suretiyle özürlü ve eski hükümlü çalıştıran,
• Çalışma gücünü % 80’den fazla kaybetmiş özürlü istihdam eden
İşverenlerin çalıştırdıkları her özürlü ve eski hükümlü için SGK’ya ödenecek olan Sosyal Sigorta İşveren Hisselerinin % 50’si devlet tarafından karşılanacaktır.
Önemli Diğer Noktalar
• Çalıştırılacak olan özürlü ve eski hükümlü işçi sayısı belirlenirken belirsiz süreli iş sözleşmesine ve belirli süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan tüm işçiler esas alınacaktır.
• Niteliği itibariyle 30 İşgününden fazla devam eden işlerde aynı gerçek veya tüzel kişilerde çalışan tüm işçiler kontejan hesaplamasına dahil edilecektir.
• Yeraltı ve Su Altı işlerde çalıştırılan işçiler özürlü işçi sayısının tespitinde kontejan hesaplamasına dâhil edilmeyeceklerdir.
• Özürlü ve eski hükümlü iş yerlerinde tam süreli olarak çalıştırılmaları esastır. Ancak, iş yerlerinde daha öncesinde de kısmi süreli işçi çalıştıran işverenler kısmi süreli olarak özürlü ve eski hükümlü istihdam edebilirler.
Saygılarımızla AHMET YELİS
YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR