5941 SAYILI ÇEK KANUNU VE GETİRİLEN YENİ UYGULAMALAR
Kanun İle Getirilen Önemli Bazı Başlıklar
• Çekler; Tacir olan- Tacir olmayan Gerçek ve Tüzel Kişiler için ve Hamiline Çekler olarak sınıflandırılmış ve Renk farklılıkları ile belirgin hale getirilmiştir (Lacivert Çek, Kırmızı Çek, Yeşil çek ve Kahverengi Çek).
• Çekler, 31.12.2011 tarihine kadar üzerinde bulunan keşide tarihinden önce bankaya ödemesinin yapılması için ibraz edilemeyecektir. İbraz edilmesi durumunda karşılıksız işlemi yapılamayacaktır. Ayrıca bu çekler için hukuki yollara başvurulamayacaktır.
• Bankalara her bir çek yaprağı için getirilen asgari ödeme zorunluluğu 470 TL’den 2010 yılı için 600 TL’ye çıkartılmıştır.
• Bankalar hamiline çek defteri kullanmadan, hamiline çek düzenleyen gerçek veya Tüzel kişileri Cumhuriyet Savcılığı ve Gelir İdaresi Başkanlığına bildireceklerdir.
• Çek karşılığının hesapta bulundurulmasına ait sorumluluk Gerçek kişi çeklerinde gerçek kişilere, Tüzel kişiler adına açılan hesaplarda ise, Tüzel kişinin mali işlerini yürütmekle görevli olan Yönetim organı üyesi, belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişiler olduğu hüküm altına alınmıştır.
• Çeki karşılıksız işlemine tabi tutulan hesap sahibine, elindeki çek yapraklarını iade etmesi için bankaların yaptığı ihtar ve savcılığa ihbar yükümlülükleri kaldırılmıştır.
Çek defterleri farklı renklerde basılmak suretiyle kullanan kişi ve kullanım amacına göre ayrıma tabi tutulmuştur.
1-LACİVERT ÇEK : Tacir Çeki
2-KIRMIZI ÇEK : Hamiline Düzenlene Tacir Çeki
3-YEŞİL ÇEK : Tacir Olmayan Gerçek Kişi Çeki
4-KAHVERENGİ ÇEK : Hamiline Düzenlenen Tacir Olmayan Kişi Çeki
Bankaların Bildirim Yükümlülüğü (md.4)
• Hamiline çek hesabı sahiplerinin açık kimlikleri, adresleri, vergi kimlik numaraları, bu hesaplardan ödeme yapılan kişilere ait bu bilgiler ile bu kişilere yapılan ödemelerin tutarları ve üzerinde vergi kimlik numarası bulunmayan çeklere ilişkin bilgiler, ilgili bankalar tarafından, dönemler itibarıyla, Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik ortamda bildirilir.
• Bankalar, hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenlendiğini tespit etmeleri halinde, mevcut delilleriyle birlikte durumu, tespit tarihinden itibaren en geç bir hafta içinde Cumhuriyet Başsavcılığı’na ve Gelir İdaresi Başkanlığı’na bildirmekle yükümlüdür.
• Tacir tüzel kişi veya onun faaliyetleri ile ilişkilendirilmek kaydıyla, tüzel kişinin gerçek kişi ortakları, ortakların ilgili bulunduğu veya tüzel kişinin veya ortaklarının etkisi altında bulundurduğu gerçek kişiler ile tüzel kişinin yönetim organında görev alan veya temsilcisi sıfatını taşıyan gerçek kişiler adına açılmış olan çek hesapları, tacir tüzel kişiye ait kabul edilir. Söz konusu ilişkinin varlığına yönelik emarelerin bulunması halinde, hesabın bulunduğu banka şubesi durumu Gelir İdaresi Başkanlığına bildirir.
Çek Düzenleme ve Ceza Sorumluluğu (md.5)
• Çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlü olan kişi, çek hesabı sahibidir. Çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması halinde, bu tüzel kişinin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür.
• Çek hesabı gerçek kişi, kendisi adına çek düzenlemek üzere bir başkasını temsilci veya vekil olarak tayin edemez. Gerçek kişinin temsilcisi veya vekili olarak çek düzenlenmesi halinde, bu çekten dolayı hukuki ve cezai sorumluluk çek hesabı sahibine aittir.
• Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikayeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, bin beş yüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak hükmedilecek adli para cezası, çek bedelinin karşılıksız kalan miktarından az olamaz. Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması halinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmeder.
• Bu tanımlanan suç nedeniyle kamu davasının açılmasının ertelenmesine, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına, ön ödemeye ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 297’inci maddesinin üçüncü fıkrasındaki tebliğnamenin tebliğine ilişkin hükümler uygulanmaz.
Diğer Bazı Cezai Hükümler (md. 7)
• Tacirin ticari işletmesiyle ilgili iş ve işlemlerinde, tacir olmayan kişinin çek defterini kullanarak çek düzenleyen ve düzenleten kişi 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
• Kendisi hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı bulunmadığı hususunda bankaya yazılı beyanda bulunma yükümlülüğüne aykırı olarak bankaya gerçek dışı beyanda bulunan kişi, 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
• Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi adına çek hesabı açan banka görevlisi, 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
• Hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenleyen kişi, bu aykırılığı içeren her bir çekle ilgili olarak, 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.