VERGİSİZ OLARAK ÖDENEBİLECEK TÜM HARCIRAH GÜNDELİKLERİNE DEVLET MEMURLARINA VERİLEN GÜNDELİKLERİN EN YÜKSEK HADDİNİ ESAS ALMAK GEREKLİLİĞİ VE BUNA GÖRE 2005 YILI İKİNCİ
YARISINDA ÖDENEBİLECEK YURT İÇİ, YURT DIŞI VE KKTC SEYAHATLERİNE İLİŞKİN AZAMÎ GÜNDELİK TUTARLARI
1. Bilindiği üzere, 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 33 üncü maddesine göre memurlara ödenecek yurt içi harcırah gündeliği tutarları, her yıl Bütçe Kanunları ekindeki (H) Cetvellerinde, memurların ünvanları veya aylık / kadro dereceleri ile bulundukları kadroların ek göstergeleri zikredilmek suretiyle bir liste halinde gösterilerek belirlenmektedir.
Diğer taraftan, yurt dışı harcırah gündeliği tutarları da, Harcırah Kanunu’nun 34 üncü maddesine göre, Maliye Bakanlığı’nın teklifi üzerine, Bakanlar Kurulu kararları ile, her malî yıl için memuriyet ünvanları veya aylık / kadro dereceleri ve kısmen de ek göstergeleri itibariyle, ülke ve döviz cinsi zikredilerek belirlenmektedir.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne (KKTC) için yapılacak yolculuklarda verilecek gündelik tutarlarıda benzer prosedürle belirlenmektedir.
2. Buna göre 2005 yılında ödenecek olan gündelik tutarlarından :
– Yurt içi harcırah gündeliği tutarları, 5277 sayılı 2005 Malî Yılı Bütçe Kanunu (R.G. 31.12.2004 – Mükerrer 25687) ekindeki (H) cetvelinde ;
– Yurt dışı harcırah gündeliği tutarları, 30.12.2004 tarih ve 2004/8340 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (R.G. 27.01.2005 – 25709) ekindeki cetvelde ;
– Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne yapılacak seyahetlere ilişkin harcırah gündeliği tutarları ise, yine yurt dışı harcırah gündelikleri ile birlikte, yukarıda sözü edilen 2004/8340 sayılı Karara ekli cetvelde ;
gösterilmiş bulunmaktadır.
3. Bilindiği gibi, 193 sayılı G.V.K. nun 40/4, 57/8-c ve 68/3 üncü maddelerinde ticarî, ziraî ve meslekî faaliyetle ilgili seyahat giderlerinin, yapılan işin önemi ve genişliği ile mütenasip bulunmak ve seyahat maksadının gerektirdiği süreyle sınırlı olmak şartı ile kazançtan indirilebileceği hükme bağlanmıştır.
Diğer taraftan G.V.K. nun 24/2 nci maddesinde de, Harcırah Kanunu kapsamında kalan müesseseler yani ticarî, ziraî ve meslekî işletmeler ile kurumlar tarafından, işle ilgili seyahat yapan görevlilere, yemek ve yatmak giderlerine karşılık olarak verilen gündeliklerin vergiden müstesna olduğu belirtildikten sonra, parantez içinde aynen şu hükme yer verilmiştir :
“Bu gündelikler, aynı aylık seviyesindeki Devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla ise veya Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek hâddini aşarsa, aradaki fark ücret olarak vergiye tâbi tutulur.”
Bu ifadeden bugüne kadar anlaşılan mâna ve yapılan genel uygulama, görevli personelin, aynı ücret seviyesindeki Devlet memurunun alabileceği harcırah gündeliği tutarı ile kendisine ödenen gündelik tutarını mukayese etmek ve ödenen tutar fazla ise aradaki farkı vergiye tâbi tutmak şeklinde olmuştur.
Ücret seviyesi Devletçe ödenen en yüksek ücret tutarının üstünde olan görevlilere ödenen harcırah gündeliklerinde ise, bu gündeliklerin, Devlet memurlarına ödenen en yüksek gündelik tutarını aşan kısmının vergilenmesi yoluna gidilmiştir.
Ne var ki, bu uygulamalar sırasında, Bütçe Kanunlarına ekli (H) cetvellerinde ve Kararnamelerde zikredilen memuriyet ünvan, kadro ve dereceleri ile aylık ve ek gösterge rakamlarına dayalı brüt aylık, brüt ücret tutarlarını hesaplamanın ve dolayısiyle de bunları özel sektör tarafından ödenen ücretlerle kıyaslamanın imkânsızlığı sebebiyle, her malî danışman ve her firma tarafından farklı tablolar düzenlenmekte ve farklı uygulamalar yapılmaktaydı.
Bu durumda doğru olan şey, her değişiklik sonrasında Bakanlığın gerekli hesapları yaparak veya yaptırarak düzenleteceği tabloları tebliğ veya sirkülerler yoluyla mükelleflere duyurması ve böylece yeknesak bir uygulama yapılmasına imkân sağlaması olduğu halde, hesaplama imkânsızlığı dolayısiyle bu da yapılamamaktaydı.
4. Bugün gelinen noktada, G.V.K. nun 24/2 nci maddesinde yer alan parantez içindeki ibarede, sadece Devlet memurlarına verilen gündeliklerden değil araya “veya” ibaresi konularak, aynı zamanda Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddinden söz edilmiş ve bunu aşan kısmın ücret sayılacağının belirtilmiş olması doğrultusunda, mukayeseye Devletçe verilen en yüksek gündelik tutarını esas almak gerektiği yönündedir.
Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü’nün de, uzun bir süredenberi, yukarıda açıklanan gerekçelerle, G.V.K. nun 24/2 nci maddesinde yer alan parantez içindeki hükmü, özel sektör tarafından ödenen gündeliklerin Devletçe verilen en yüksek gündelik tutarları ile mukayese edilmesi ve aşan kısmın vergilenmesi gerektiği şeklinde tefsir ettiği ve verdiği çok sayıda mukteza ile uygulamaya bu şekilde yön vermek istediği, çok daha önemlisi bunun aksine hiçbir mukteza vermediği saptanmıştır. (+)
Bütün bu nedenlerle, bundan böyle devlet memuru maaş seviyesine dayalı ücret aralıklarına göre ödenecek gündeliklerin seviyesini gösteren tablolar üretmek, yayımlamak ve tatbikatın bu yönde yapılmasını önermek yerine, yapılan her değişiklik sonrasında Devlet memurlarına ödenen en yüksek gündelik seviyesini duyurmak ve gündeliklerin sadece bu seviyeyi aşan kısmının vergiye tâbi tutulmasının gerektiği düşünülmektedir.
Uygulamalara göre, en yüksek Devlet memuru Başbakanlık Müsteşarı olduğu ve memurlar içerisinde en yüksek harcırah gündeliği ona ödendiği cihetle, “Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek hâddi” olarak , uygulamaya bunun esas alınması zorunluluğu vardır.
Buna göre, 2005 yılı ikinci yarısında Devletçe verilen gündeliklerin en yüksek hâddi olarak ;
– İç harcırah gündelikleri için, Bütçe Kanunu’na ekli (H) Cetvelinin I/A-b fıkrasında yazılı 27,60 YTL lık tutara ;
– K.K.T.C. ne yapılacak seyahatler için, 30.12.2004 sayılı Kararda yer alan ilk cetvelin 2 nci fıkrasındaki 67,00 YTL lık tutara ;
– Yurt Dışı Seyahatler için ise, aynı Karara ekli cetvelin II numaralı sütununda gösterilen yabancı para cins ve tutarlarına ;
itibar etmek gerekmektedir.
5. Yukarıda açıklanan nedenlerle daha önceki sirküler raporlarımızdan farklı olarak, bu Sirkülerimizde, 01.07.2005 tarihinden itibaren uygulanması gereken, diğer bir deyişle fazlası vergiye tâbi tutulacak olan harcırah gündeliği tutarları olarak, Devletçe ödenen en yüksek gündelik tutarına itibar edilmiş ve ekli tabloda bu tutarların gösterilmesi ile yetinilmiştir.
Maliye Bakanlığı’nın muktezaları da nazara alındığında, mükelleflerin uygulamalarını, personelin ücret seviyesi ne olursa olsun, bu tablodaki harcırah gündeliği tutarlarına istinaden yapmalarında, hiçbir sakınca yoktur.