“Sosyal Güvenlik Hukuk Sistemimizin” en önemli ve eleştiriye açık konularından birisi hizmet çakışması neticesinde ortaya çıkan problemlerdir. Gerçekten, bir kişinin aynı anda iki sosyal güvenlik kurumuna tabi olarak çalışma hayatının içine girmesi mümkündür. Örneğin, kişi Bağ-Kur sigortalısı olmayı gerektiren herhangi bir şirket ortağı veya vergi mükellefi iken, öte yandan hizmet akdine istinaden Sosyal Sigortalar Kurumu sigortalısı da olabilir. Aynı süre içinde iki kuruma tabi sigortalı olmayı gerektirecek işte çalışabilir.
Aynı sürede iki yerden hizmet yok
Sosyal güvenlik hukukumuz bir kişinin aynı zaman dilimi içinde iki veya daha fazla sosyal güvenlik kurumu kapsamında çalışmasına müsaade etmektedir. Ancak, bu kişinin sadece bir kuruma prim ödeyerek sosyal güvenliğini sağlaması gerekir. Aynı süre içinde iki sosyal güvenlik kurumuna birden sigorta primi ödeyerek hizmet kazanmak mümkün değildir. Yani, sosyal güvenlikte teklik ilkesi geçerlidir.
Buna bir örnek verecek olursak, vergi mükellefiyeti nedeniyle Bağ-Kur sigortalısı olan bir vatandaşımız, daha sonra bir işverenin yanında hizmet akdine istinaden çalışmaya başlar ise, SSK kapsamına girecektir. Ancak, bu kişi için Bağ-Kur’a prim ödemesi yapıldığı için ayrıca SSK’ya prim ödenmeyecektir. İşveren ücret bordrosunda vergi ve diğer kesintileri yaparken SSK prim kesintisi yapmayacak. Bağ-Kur’lu olduğunu bordroda belirtmesi yeterli olacaktır.
Görüldüğü gibi bir kişi aynı zamanda iki kuruma birden prim ödeyemez. Hangi kuruma primi ödeyeceğini ise nasıl belirleyeceğiz? Öncelik, ilk başladığı kuruma prim ödemesidir. Örneğin, SSK sigortalılığı devam ederken vergi mükellefi olan kişinin SSK sigortalılığı devam ettiği sürece Bağ-Kur’a prim ödemeyecek. SSK sigortası bittiği anda Bağ-Kur’a prim ödemeye başlaması gerekir. Öncelik her zaman için ilk başlayan kurumdadır.
Çakışan hizmetlerin durumu
Bilindiği gibi, bir kişinin öncelikli olan kuruma prim ödemeyip, diğer bir kuruma prim ödemesi durumunda hizmet iptali yapılmakta ve asıl tabi olması gereken kurum şartlarına göre tekrar prim alınmaktadır. Bu uygulama hatası daha çok, Bağ-Kur’a prim ödemesi yapması gereken sigortalının, bilgi eksiklinden dolayı SSK’ya prim ödemesi ile ortaya çıkmaktadır.
Bu gibi durumlarda SSK hizmeti iptal ediliyor. Kişinin Bağ-Kur’a müracaat ederek yeniden geriye dönük gecikme zammı ile birlikte prim ödemesi isteniyordu. SSK primlerinin ise sadece sigortalı hissesi gecikme zammı hesaplanmadan kişiye iade ediliyordu.
İşte uygulamanın bu çarpıklığını kısmen giderecek yasal düzenleme “Sosyal Güvenlik Prim Alacaklarının Yeniden Yapılandırılması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile yapıldı.
5458 sayılı ‘Sosyal Güvenlik Prim Alacaklarının Yeniden Yapılandırılması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 16’ncı maddesi gereğince;
“5434 sayılı TC Emekli Sandığı Kanunu ile 506, 1479, 2925 ve 2926 sayılı kanunlardan birine tabi sigortalı iken, aynı sürede bir diğer sosyal güvenlik kurumuna adına prim ödediği anlaşılan sigortalılardan, yersiz tahsil edilen prim asılları, sigortalı ya da sahiplerinin talebi, Emekli Sandığı bakımından ayrıca kurumların da talebi halinde işsizlik sigortası primi hariç olmak üzere hizmetlerin çakıştığı sürede prim borcu aslına mahsup edilmek üzere en geç 6 ay içinde tabi olması gereken sosyal güvenlik kurumuna devredilir. Çakışan hizmet süresine ilişkin devredilen miktarın prim borcu aslını karşılamaması halinde, bakiye prim borcuyla ilgili kanun hükümlerine göre sigortalıdan veya
5434 sayılı kanuna tabi kurumdan tahsil edilir. Sosyal sigorta kanunlarındaki sigortalılığın tespiti ile hizmetlerin birleştirilmesine ait hükümler saklıdır. Kanunun yürürlük tarihine kadar çakışan hizmet süreleri sosyal güvenlik kurumlarınca iptal edilmemiş sigortalılar da bu hükümden yararlandırılır.”
Görüldüğü gibi, halk arasında “prim affı” olarak bilinen bu kanun ile hizmet çakışması halinde yeni bir uygulama başlatılmıştır. Buna göre, hizmet çakışması halinde yanlış ödeme yapılan kurumdan sigorta primlerinin doğru kuruma aktarılması sağlanacaktır.